Otrzymanie mutantów stanowi punkt wyjścia do analizy funkcjonalnej wybranych genów. Klasyczne metody generowania różnych typów mutacji genowych bądź chromosomowych oparte są na stosowaniu czynników fizycznych lub chemicznych. Metodą pozwalającą na identyfikację w kolekcji mutantów rośliny z mutacją w wybranym genie jest TILLING. Szczególne znaczenie w badaniach nad roślinami mają obecnie mutanty insercyjne T-DNA, otrzymywane metodą transformacji genetycznej z wykorzystaniem bakterii Agrobacterium thumefaciens. W zależności od rodzaju insertu oraz miejsca jego integracji do genomu, możliwe jest zahamowanie, obniżenie bądź wzmocnienie poziomu ekspresji genu. Mutagenezę przeprowadzać można również poprzez wprowadzenie do genomu rośliny konstrukcji genetycznej zawierającej sekwencję transpozonu. Transpozony mogą wpływać na regulację transkrypcji pobliskich genów, inaktywację genów, a także powodować ich delecje. Największe ograniczenie wymienionych wyżej metod mutagenezy stanowi losowość miejsca mutacji bądź insercji w obrębie genomu. Z tego powodu coraz większą popularnością cieszą się techniki edycji genomu polegające na ukierunkowanej mutagenezie z użyciem programowanych nukleaz. Zastosowanie miejscowo specyficznych endonukleaz pozwala na wprowadzenie określonych zmian w wybranym miejscu w genomie. Stosowane dotychczas nukleazy to meganukleazy, nukleazy z domeną palca cynkowego, białka TALEN oraz system CRISPR-Cas. Miejscowo specyficzne nukleazy rozpoznają i przecinają wybrane sekwencje DNA. Pęknięcia podwójnej helisy są następnie łączone przez wewnątrzkomórkowe systemy naprawcze. Szczególnie obiecującymi narzędziami edycji genomów wydają się białka TALEN oraz technika CRISPR-Cas. W odróżnieniu od meganukleaz, białka TALEN mają zdolność do identyfikacji krótkich fragmentów DNA. Natomiast w systemie CRISPR-Cas rozpoznanie sekwencji DNA umożliwia komplementarny fragment RNA połączony z białkiem Cas, które odpowiada za cięcie podwójnej nici DNA. Niniejsza praca stanowi przegląd najnowszych danych literaturowych na temat stosowanych obecnie metod otrzymywania kolekcji mutantów w kontekście ich zastosowania do badań funkcji genów.