W sekwencji ludzkiego genomu zapisana jest informacja na temat budowy i funkcji całego organizmu. O charakterystycznych cechach poszczególnych komórek i tkanek decydują mechanizmy regulacji ekspresji genów, w których istotną rolę odgrywają niedoceniane dotąd długie, naturalnie występujące, antysensowne transkrypty NAT (ang. Naturally occurring Antisense Transcripts, NATs). NAT wykazują pełną lub częściową komplementarność względem funkcjonalnych genów, kontrolując ich ekspresję na poziomie ukierunkowanej metylacji DNA, transkrypcji pre-mRNA, różnicowego składania transkryptu pierwotnego jak również redagowania RNA, transportu i zlokalizowanej translacji białek. W przeciwieństwie do grupy krótkich, niekodujących RNA (sncRNA) takich jak mikroRNA, długie niekodujące RNA (lncRNA), będąc najliczniejszą grupą transkryptów NAT, wykazują zwykle większe dopasowanie sekwencji, a tym samym specyficzność działania względem docelowych genów. Wiązanie tych cząsteczek do DNA i RNA może przesłaniać elementy regulatorowe lub wpływać na stabilność funkcjonalnych struktur takich jak G-kwadrupleksy i wewnętrzne miejsca wejścia rybosomów (elementy IRES). Nowe technologie sekwencjonowania całych genomów i przeszukiwania bibliotek cDNA umożliwiły ustalenie, że ok. 20% ludzkich i mysich genów współdzieli sekwencje z innymi genami, a ich transkrypty tworzyć mogą komplementarne pary sens-antysens. Chociaż fizjologiczne znaczenie większości tych par pozostaje niejasne, zidentyfikowano i opisano antysensowne transkrypty, które regulują ekspresję genów związanych z podstawowymi procesami takimi jak wzrost, proliferacja, różnicowanie, apoptoza, metabolizm jak również cykl okołodobowy. Zaburzenie ekspresji NAT stwierdzono w przebiegu wielu chorób, w tym nowotworowych, co wskazuje na potrzebę ustalenia ich roli na poszczególnych poziomach przepływu informacji genetycznej. Niniejsza praca dokonuje przeglądu aktualnej wiedzy w zakresie regulacji ekspresji genów przez długie RNA wykazujące aktywnosć NAT. Zdolność do tworzenia par sens-antysens i aktywacji mechanizmów kontroli ekspresji docelowych genów, stanowiła podstawę zaproponowanej definicji i strukturalno-funkcjonalnej charakterystyki tej niejednorodnej grupy transkryptów.